Mặc dù nền kinh tế bị ảnh hưởng nặng nề, nhưngchiến lược ngăn chặn đại dịch hiệu quả sẽ giúp Việt Nam hồi phục nhanh hơn. Đây là bài học cho nhiều nước đang phát triển khác.
Các hoạt động kinh tế – xã hội của Việt Nam hoàn toàn trở lại bình thường
Việt Nam được cho là rất dễ bị tổn thương do có đường biên giới dài và giao thương mạnh mẽ với Trung Quốc – nơi khởi phát đại dịch Covid-19, các khu vực đô thị đông dân cư và cơ sở hạ tầng y tế còn hạn chế.
Tuy nhiên, chiến lược ngăn chặn dịch bệnh với hiệu quả về chi phí đã giúp Việt Nam chỉ có 355 trường hợp ghi nhận dương tính và không có trường hợp nào tử vong với dân số gần 100 triệu người. Việt Nam là một trong những quốc gia đầu tiên dỡ bỏ hầu như toàn bộ các biện pháp kiểm soát dịch trong nước.
Chiến lược thành công của Việt Nam được đúc rút kinh nghiệm từ các đợt bùng phát dịch bệnh trước đó như Hội Chứng suy hô hấp cấp nghiêm trọng (SARS) vào năm 2003. Ngay từ rất sớm, Chính phủ đã xác định ưu tiên sức khỏe của người dân hơn các vấn đề kinh tế.
Chiến lược ngăn chặn dịch đã được triển khai nhanh chóng với sự huy động của cả hệ thống chính trị, đây là nét đặc thù của Việt Nam. Truyền thông hiệu quả và minh bạch đã giành được sự đồng thuận của người dân và là bài học lớn cho các nước đang phát triển.
Hành động nhanh chóng và nghiêm ngặt
Áp dụng nhanh các biện pháp ngăn chặn ngay sau khi Trung Quốc chính thức thông báo với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) về một số trường hợp viêm phổi bất thường vào ngày 31/12/2019, Việt Nam đã hoàn tất đánh giá rủi ro y tế. Đến Ngày 21/1/2020, Bộ Y tế đã ban hành hướng dẫn về phòng chống các ổ dịch bệnh và phát hiện các ca nhiễm bệnh.
Trước cuối tháng 1, Việt Nam đã ban hành Kế hoạch Ứng phó Quốc gia và thành lập Ban Chỉ đạo Quốc gia về Phòng chống Dịch bệnh Covid. Việc này rất quan trọng để các ngành và các cấp chính quyền phối hợp hành động và truyền thông.
Các biện pháp ngăn chặn nghiêm ngặt dần dần được áp dụng bao gồm kiểm tra sức khỏe tại sân bay, giữ khoảng cách tiếp xúc, cấm nhập cảnh với du khách nước ngoài, yêu cầu cách ly 14 ngày đối với những người đến Việt Nam, đóng cửa các trường học và hủy các sự kiện công cộng.
Đeo khẩu trang tại các địa điểm công cộng đã được thực thi nghiêm ngặt ngay cả trước khuyến nghị của WHO, cùng với việc yêu cầu sát khuẩn tay ở các khu vực công cộng, nơi làm việc và các tòa nhà chung cư. Các dịch vụ không thiết yếu đã bị đóng cửa trên toàn quốc và áp dụng hạn chế đi lại nghiêm ngặt trong 3 tuần đầu tháng 4 trên hầu khắp cả nước.
Phòng dịch hiệu quả với chi phí tiết kiệm
Trong khi chiến lược xét nghiệm hàng loạt với chi phí cao hơn được áp dụng ở hầu hết các nước tiên tiến để chống lại đại dịch, Việt Nam tập trung vào các trường hợp nghi ngờ và có nguy cơ cao và chỉ thực hiện khoảng 350.000 xét nghiệm, một tỷ lệ tương đối nhỏ so với dân số. Tuy nhiên, khoảng 1.000 người đã được xét nghiệm trên mỗi trường hợp được xác nhận dương tính, đây là tỷ lệ cao nhất trên thế giới.
Đồng thời, Việt Nam đã áp dụng rộng rãi truy dấu những người tiếp xúc với bệnh nhân, cô lập và cách ly kiểm dịch đến 3 cấp độ người tiếp xúc với bệnh nhân. Những người sống gần các trường hợp dương tính, đôi khi là cả khu phố hay cả làng được nhanh chóng xét nghiệm và cô lập, giúp hạn chế lây lan trong cộng đồng. Gần 450.000 người đã được cách ly (tại bệnh viện hoặc các cơ sở do nhà nước quản lý hoặc tự cách ly). Công dân Việt nam được điều trị và cách ly tại bệnh viện miễn phí.
Việc ngăn chặn sớm và sử dụng các cơ sở công và doanh trại quân đội sẵn có cho thấy hiệu quả về mặt chi phí. Chính phủ ước tính chi ngân sách để đối phó với dịch bệnh vào khoảng 0,2% GDP, với khoảng 60% chi là để chi mua thiết bị, vật tư y tế và phần còn lại dành cho các hoạt động ngăn ngừa.
Cuộc chiến của toàn xã hội
Sự đồng thuận của người dân là yếu tố then chốt của thành công. Ngay từ giai đoạn đầu, truyền thông về dịch bệnh và về chiến lược ngăn chặn dịch bệnh đã rất minh bạch. Các thông tin chi tiết về triệu chứng, biện pháp ngăn ngừa và các điểm xét nghiệm đã được truyền đạt thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, trang web của chính phủ, thông qua các cấp các ngành tới tận cấp cơ sở, áp phích tại các bệnh viện, các văn phòng, tòa nhà chung cư và các khu chợ, qua tin nhắn trên điện thoại di động và dưới dạng tin nhắn thoại trước khi thực hiện một cuộc gọi điện thoại.
Chính phủ cũng ra mắt một ứng dụng truy dấu những người đã tiếp xúc bệnh nhân tại các thành phố lớn. Cách tiếp cận đa phương tiện truyền thông được phối hợp nhịp nhàng này đã củng cố niềm tin của công chúng và giúp xã hội tuân thủ các biện pháp bảo vệ và ngăn chặn dịch bệnh.
Với chiến lược và hành động đúng đắn đó, cho đến nay, Việt Nam đã hạn chế thành công sự lây lan của virus Covid-19, nhưng sẽ không miễn nhiễm khỏi những tác động đến kinh tế. Dự báo cầu trong nước và bên ngoài yếu hơn sẽ làm tăng trưởng kinh tế chậm lại đáng kể từ mức gần 7% trong những năm gần đây xuống mức 2,7% trong năm 2020.
Tuy nhiên, tác động đến kinh tế được dự kiến sẽ nhẹ hơn so với hầu hết các nước trong khu vực. Triển vọng phục hồi là khả quan khi các biện pháp cách ly xã hội đã được dỡ bỏ, các doanh nghiệp quay trở lại hoạt động và người tiêu dùng lại đổ đến các nhà hàng và cửa hiệu.
Có những dấu hiệu về sự phục hồi trong nước như tổng mức bán lẻ và chỉ số sản xuất công nghiệp đã phục hồi từ mức thấp khi thực hiện cách ly xã hội. Nhưng tăng trưởng mạnh và bền vững cũng sẽ đòi hỏi phải có sự phục hồi kinh tế ở các đối tác thương mại của Việt Nam.
Bà Era Dabla-Norris, bà Anne-Marie Gulde-Wolf và ông Francois Painchaud, Vụ Châu Á và Thái Bình Dương của IMF
